Czynnik biologiczny jako termin jest bardzo szerokim pojęciem i obejmuje: drobnoustroje komórkowe, pasożyty wewnętrzne, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia.
Szkodliwe czynniki biologiczne można przyporządkować do jednej z czterech następujących grup:
Czynniki biologiczne – grupa 1 zagrożenia
Zasadniczo zawiera czynniki, przez które wywołanie chorób u człowieka jest mało prawdopodobne – przykładowo:
- laboratoryjne szczepy bakterii,
- drożdże (stosowane spożywcze),
- szczepionki (osłabione szczepy bakterii w szczepionkach).
Czynniki biologiczne – grupa 2 zagrożenia
W porównaniu do pierwszej grupy to czynniki, które mogą wywoływać choroby u człowieka, mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenianie ich wśród ludzi jest mało prawdopodobne, zazwyczaj istnieją skuteczne metody profilaktyki lub leczenia. Przykładowe czynniki z grupy drugiej to:
- bielnik biały (Candida albicans) wywołuje grzybice skóry i błon śluzowych;
- gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) wywołuje zakażenia układowe, zwłaszcza powłok skórnych;
- kropidlak popielaty(Aspergillus fumigatus) wywołuje grzybice narządowe;
- laseczka tężca (Clostridium tetani) wywołuje tężec;
- laseczka zgorzeli gazowej (Clostridium perfringens )jest głównym czynnikiem etiologicznym choroby określanej nazwą zgorzeli gazowej (gangraena gaseosa), która nie leczona prowadzi do zgonu. Objawia się martwicą tkanek łącznych i mięśni z jednoczesnym obfitym wytworzeniem substancji gazowych;
- paciorkowiec ropotwórczy (Streptococcus pyogenes) wywołuje zakażenia układowe i powłok skórnych;
- wirus zapalenia wątroby typu A (Hepatitis A Virus) po zakażeniu prowadzi w końcu do powstania stanu zapalnego wątroby, który nie leczony może prowadzić do powstania jej marskości i śmierci. Istnieją szczepienia ochronne dla tego wirusa.
Czynniki biologiczne – grupa 3 zagrożenia
Porównawczo z dwoma wcześniejszymi trzecia grupa zagrożenia – zawiera czynniki, które mogą wywoływać u człowieka ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenianie ich wśród ludzi jest bardzo prawdopodobne, natomiast zazwyczaj istnieją skuteczne metody profilaktyki lub leczenia, np.:
- prątek gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis) wywołuje gruźlicę nie tylko w obrębie układu oddechowego,
- drożdżowiec skórny (Blastomyces dermatitidis) – wywołuje chorobę grzybiczą powłok skórnych,
- Rickettsia prowazekii – wywołuje tyfus (dur) plamisty.
Czynniki biologiczne – grupa 4 zagrożenia
Grupa 4 zagrożenia – czynniki, które wywołują u człowieka ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenianie ich wśród ludzi jest bardzo prawdopodobne, przy czym zazwyczaj nie istnieją skuteczne metody profilaktyki lub leczenia.
Dla przykładu wirusy:
- Ebola,
- gorączki Lassa,
- Guanarito,
- krymsko-kongijskiej gorączki krwotocznej (CCHF),
- omskiej gorączki krwotocznej,
- ospy (Variola major et minor),
- rosyjskiego wiosenno-letniego zapalenia mózgu (TBE).
Pozostałe rodzaje czynników występujących w środowisku pracy:
Podstawa prawna
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. z 2005r., Nr 81, poz. 716 z późn. zmianami).
